Fotografije i tekst: Slađana Tasić

Najveća smrtnost je bila 2013. i 2015. godine. U tim godinama na 100.000 stanovnika godišnje je umiralo po sedmoro dece uzrasta do šest godina, odnosno devetoro uzrasta od šest do 18 godina

Prema podacima Zavoda za javno zdravlje u Vranju broj obolelih od karcinoma na ovom području od 2000. godine je u porastu, bilo da je reč o odraslima ili o deci. Direkorka ove ustanove Svetlana Stojanović smatra da ova statistika i te kako ima veze sa bombardovanjem.

– Broj novoobolelih od nekog oblika karcinoma na području Pčinjskog okruga kreće se na godišnjem nivou između 700 i 800 ljudi, na oko 240.000 stanovnika koliko ih ovde živi. Na godišnjem nivou se broj novoobolelih u odnosu na 2000. godinu značajno povećao. Tada se on kretao između 340 i 350 osoba, a 2015. je dupliran. Sigurno je da bombardovanje ima uticaja na povećanje broja obolelih od malignih bolesti, međutim, ne samo bombardovanje uranijumom, već i cela ta godina kada smo bili pod stresom zbog bombi, uticala je na zdravstveno stanje i da to sada daje rezultate sa kojima se srećemo – ukazuje doktorka Stojanović.

Nakon 2000. godine pokrenut je čitav niz akcija kako bi se na vreme dijagnostifikovale ove bolesti.

– Broj maligniteta kod dece u Pčinjskom okrugu je zabinjavajući, jer su mladi populacija kod koje ne bi trebalo da se javljaju ove bolesti, barem ne u ovolikom broju kao kod nas. Godine 2000. nije bilo registrovan ni jedan slučaj obolele dece od karcinoma. Međutim, već prvi slučajevi javljaju se 2003, kada se u uzrastu do šeste godine na 100.000 stanovnika beleži stopa od 21 obolelog deteta. Broj obolelih stalno raste, a vrhunac dostiže 2013. i 2015. godine kada je u Pčinjskom okrugu bilo 29, odnosno 36 obolele dece do šest godina na 100.000 stanovnika – ističe doktorka Stojanović.

Granica pomeranja obolelih od maligniteta u Pčinjskom okrugu se za proteklih 20 godina pomerala od starije populacije ka mladima i deci.

– Ako je uranijum imao uticaja, onda je sigurno doprineo pojavi maligniteta kod dece i mladih, kao i na pojavu pojedinih oboljenja koja se tiču žlezda sa unutrašnjim lučenjem, leukemije, a povećan je i broj obolelih od karcinoma pluća, takođe može da se dovede sa uticajem osiromašenog uranijuma – dodaje Stojanovićeva.

Podaci ZZJZ o broju umrlih od karcinoma pokazuju da je na godišnjem nivou u Pčinjskom okrugu od neke vrste karcinoma umiralo od 150 do 200 ljudi. Najveća smrtnost je bila 2013. i 2015. godine. U tim godinama na 100.000 stanovnika godišnje je umiralo po sedmoro dece uzrasta do šest godina, odnosno devetoro uzrasta od šest do 18. Nisu umirala samo deca, već i ljudi koji su bili u naponu snage koji su došli u kontakt sa osiromašenim uranijumom. To se desilo radnicima “Vodovoda” koji su bez zaštitne opreme čistili Pljačkovicu, jer su tamo bili TV repetitori lokalnih i nacionalnih stanica. Sedmorica od osmorice radnika “Vodovoda” iz Vranja koji su bili angažovani da postave zaštitnu ogradu oko bombardovanog repetitora RTS – a na Pljačkovici 1999. godine, umrli su kasnije od karcinoma pluća i debelog creva, potvrđeno je iz ovog preduzeća.

Ono što je bilo čudno u selima kod Bujanovca Preševa su i anomalije kod životinja. Podaci Veterinarske stanice u Bujanovcu pokazuju da su zabeleženi nikada ranije viđeni slučajevi anomalija. Najpoznatiji  je slučaj dvoglavog teleta, koji se čuva u ovoj stanici, kao fenomen.

Bratoselce  je selo bez putokaza i puta. Sa autoputa ili magistralnog puta, moguće ga je uočiti samo po zvoniku i krstu u brdima. Poražavajuće je to da je ucrtano na mapama koje pokazuju gde je NATO koristio uranijumske bombe. Njegove malobrojne meštane muče pitanja, ko je sledeća žrtva i da li je uranijum uzeo dovoljno danka i zaustavio se da oni ostatak živorta mogu ovde da prožive zaboravljeni, ali koliko toliko zdravi.

*Ovaj tekst deo je projekta “Da ne ostane nepozNATO” koji sufinansira Ministarstvo kulture i informisanja. Izneti stavovi ne izražavaju nužno stavove ministarstva.