Jedna od predrasuda je da žene sa invaliditetom ne mogu da se ostvare u ulozi majke, niti takvoj ulozi mogu da u potpunosti odgovore, što apsolutno nije tačno

Iako na teritoriji Vojvodine živi oko dva miliona stanovnika, u prethodne tri godine u severnoj srpskoj pokrajni porodila se jedna jedina žena sa invaliditetom.

Ovaj podatak nije izvučen iz rubrike “Verovali ili ne”, već se nalazi u istraživanju koje je objavio pokrajinski Zaštitnik građana početkom 2019. godine, a koji mu je dostavljen od strane jedne zdravstvene ustanove. Ostalih osam bolnica na čiju je adresu Ombudman poslao isto pitanje odgovorile su da taj podatak nemaju u evidenciji.

A nemaju ni podatke o tome koliko je ovih žena u istom periodu pregledano u bolnici, niti koliko ih je operisano ili zadržano na bolničkom lečenju. Jer kako drugačije tumačiti podatak da je samo u jednoj bolnici jedna žena sa invaliditetom u prethodnih 36 meseci bila na bolničkom lečenju?
Ništa bolja situacija nije ni u vojvođanskim domovima zdravlja – čak 94 odsto njih priznaje da ne postoje podaci o broju žena sa invaliditetom koje su pregledane, da za njih ne postoje posebni protokoli, kao i da se ne može razvrstati “invaliditet” iz E-kartona (iako sistem predviđa posebnu šifru) zbog čega nisu bili u mogućnosti da odgovore na ovo pitanje. Tek nekolicina domova zdravlja dostavila je podatke o broju pregledanih žena sa invaliditetom u poslednje tri godine i oni kažu da je pregledano tek deset pacijentkinja.
Profesor dr Zoran Sekulić, pokrajinski zaštitnik građana, kaže za “Zdravlje Vodič” da je ovo istraživanje pokazalo da su žene sa invaliditetom nevidljive u sistemu zdravstvene zaštite, a neretko su i diskriminisane prilikom ostvarivanja ovog prava. Dodaje da su podaci o njima vrlo važni zarad poboljšanje njihovog položaja. Vođenje evidencije u zdravstvenim ustanovama o broju žena sa invaliditetom koje se leče od neplodnosti, smatra Sekulić, ne bi predstavljalo diskriminaciju, već pomoć državi prilikom razmatranja da li je neophodno uvesti dodatne mere kako bi bilo olakšavano njihovo lečenje.
“Evidentiranje ne bi podrazumevalo identifikaciju žene koja se leči od neplodnosti ( imenom i prezimenom ), nego bi se odnosilo na prikupljanje podataka o broju žena sa invaliditetom koje se nalaze u postupku BMPO”, objašnjava naš sagovornik.
Istraživanje koje je Pokrajinski ombudsman sproveo tokom 2018. godine pokazuje i da su najčešći zdravstveni problemi kod žena sa invaliditetom identični kao i kod drugih pacijentkinja: poremećaji menstrualnog ciklusa, infekcije, krvarenja, ginekološke intervencije, infertilitet…
Praksa iz pojedinih domova zdravlja ukazala je i da se ova grupa žena veoma retko javlja lekaru zbog redovnih ginekoloških pregleda, već uglavnom to čine kada imaju neki problem ili zbog vođenja trudnoće.
Da po sredi nije samo neodgovornost prema svom zdravlju, već i neprisupačnost samih ustanova svedoči podatak prema kojem čak 53 odsto ginekoloških službi nije prilagođeno ženama sa invaliditetom.
Nisu problem samo arhitektonske barijere za čije uklanjanje nema uslova ili novca, već i nedostatak dobre volje. U samo jednom domu zdravlja informacije o reproduktivnom zdravlju žena napisane uvećanim slovima na oglasnoj tabli.
Nijedan od domova zdravlja koji su učestvovali u ovom istraživanju ne obezbeđuje uslugu znakovnog prevođenja ženama koje imaju oštećenje sluha. Kako bi se sporazumele primorane su da dolaze u pratnji, a jedan dom zdravlja čak navodi da se u ovakvim situacijama dovija tako što komunicira ispisivanjem ceduljica.
Rezultati ovog istraživanja nesumnjivo su pokazali da žene sa invaliditetom nisu vidljive za zdravstveni sistem. To isto smatraju i one same – informacije o zaštiti reproduktivnog zdravlja im nisu dostupne, često se osećaju nelagodno da ove informacije zatraže od zdravstvenih radnika, jer uoče predrasude ili naiđu na nerazumevanje.

One koje do potomstva moraju da prođu kroz proces vantelesne oplodnje o samom postupku nemaju dovoljno informacija, kao ni o svojim mogućnostima i pravima. A neke koje su pokušale, kako svedoče u istraživanju, suočile su se sa odbijanjem klinika. Šta više, iako smatraju da je VTO dobra opcija, takođe misle i da je ona u praksi nedostupna ženama sa invaliditetom.
Muke im zadaje i sistem za zakazivanje specijalističkih pregleda jer ne prepoznaje pacijentkinju sa invaliditetom, a za njihov pregled potrebno je da doktor izdvoji više vremena. Primera radi, u domovima zdravlja nije moguće zakazati dva ili tri pregleda za žene sa invaliditetom, imajući u vidu da je predviđeno da se po pacijentu izdvoji 15 minuta.

Stop predrasudama

Zoran Pavlović naglašava da, kako bismo poboljšali položaj ove ranjive grupe, moramo raditi na konstantnoj edukaciji zdravstvenih radnika, ali i na podizanju svesti kompletnog društva. Cilj je da svi mi prestanemo da se odnosimo prema osobama sa invaliditetom sa predrasudama.
” Jedna od takvih predrasuda je i da žene sa invaliditetom ne mogu da se ostvare u ulozi majke, niti takvoj ulozi mogu u potpunosti da odgovore, što apsolutno nije tačno”, zaključio je Pavlović.

*Ovaj tekst deo je projekta Majčinstvo i invaliditet “Dajmo i njima šansu” koji sufinansira Ministarstvo kulture i informisanja. Izneti stavovi ne izražavaju nužno stavove ministarstva.